Różne sektory gospodarki z coraz większym zainteresowaniem obserwują postępy technologii blockchain. Rozwiązania tego typu są szczególnie przydatne w procesach biznesowych, które muszą być zdecentralizowane, ponieważ zaangażowanych jest w nie kilka niezależnych podmiotów (np. w produkcji lub logistyce). Jeśli aktywa materialne lub niematerialne, takie jak prawa własności, przechodzą przez kilka rąk, aplikacje blockchain oferują możliwość przejrzystego rejestrowania procesów i zmian statusu dla wszystkich zaangażowanych stron. Ponadto technologia blockchain uwzględnia szybki rozwój sektora Internetu Rzeczy (IoT), który stale się rozrasta, a wraz z nim – liczba urządzeń połączonych w sieć. W przyszłości na technologii blockchain może się również opierać wymiana danych w Internecie Rzeczy, a także płatności za powiązane usługi.
Podmioty rynkowe wielu branż szukają zastosowań tej technologii, bazując na własnych rozwiązaniach. W dużej mierze są to projekty pilotażowe i do użytku wewnętrznego. Od publicznych sieci blockchain, takich jak Ethereum czy Bitcoin, różnią się one tym, że są dostępne tylko dla ograniczonej i wybranej grupy osób lub podmiotów, np. grupy roboczej czy uczestników łańcucha dostaw.
Wyzwania blockchain
Technologia blockchain oferuje zautomatyzowane procesy o wysokim stopniu przejrzystości, a zatem nie stwarza problemów związanych z konsensusem. Wciąż jednak niewiele firm ma pełne zaufanie do tej technologii z prawnego punktu widzenia. Główne problemy to ryzyko utraty kontroli, niedociągnięcia w zakresie ochrony danych oraz niepewność prawna.
Co istotne, zdecentralizowane aplikacje nie wymagają instancji kontrolnej. Oprogramowanie blockchain angażuje różne podmioty i reguluje swoje procesy, takie jak transakcje i zmiany statusu, bez konieczności interwencji człowieka. Z prawnego punktu widzenia rodzi to pytanie o to, kto powinien ponosić odpowiedzialność w przypadku błędów lub konfliktów.
Publiczne blockchainy stawiają więc firmy przed problemem ochrony danych. Wszystkie transakcje w tej sieci są udokumentowane w sposób anonimowy. Jednak rodzaj i zakres każdej pojedynczej transakcji może być obserwowany przez wszystkich uczestników sieci. A więc również te informacje, które firmy często chcą utrzymać w tajemnicy.
Dlatego większość organizacji zaczyna od testowania technologii blockchain w formie ograniczonych aplikacji przeznaczonych wyłącznie do własnego użytku. Równolegle w ramach konsorcjów promowany jest rozwój blockchainów typu open source. Jednym z przykładów jest projekt katalizatora Hyperledger realizowany przez Fundację Linuksa we współpracy z SAP, Daimlerem, IBM i Intelem.
W ramach Enterprise Ethereum Alliance rozwijane są również otwarte aplikacje dla przedsiębiorstw oparte na blockchainie Ethereum. Z kolei w sektorze ubezpieczeń wiodący na rynku ubezpieczyciele, tacy jak Generali, Allianz i AXA dołączyli do konsorcjum Blockchain B3i (Blockchain Insurance Industry Initiative).
Zainteresowanie badaniami wykracza daleko poza aplikacje zdecentralizowane (tzw. dApps). Technologia blockchain oferuje również zdecentralizowane zarządzanie kontraktami (ang. smart contracts) i organizacjami (DAO). Teoretycznie, na podstawie blockchaina można zarządzać nawet całymi firmami.
Inteligentne kontrakty (smart contracts)
Główną motywacją do rozwoju technologii blockchain jest szukanie alternatyw dla postępującej centralizacji sieci, gdy kilka firm określa zasady i warunki dla wszystkich uczestników. Blockchain w swojej teorii ma zastąpić centralnych usługodawców, pośredników i organy kontrolne systemami zdecentralizowanymi.
Jednym z przykładów takiej decentralizacji są inteligentne kontrakty (ang. smart contracts), które umożliwiają zawieranie umów przez internet bez konieczności korzystania z pośredników, takich jak notariusze, prawnicy, banki czy giełdy. Kontrakty są przetwarzane w sieci blockchain, a sekwencja transakcji jest odwzorowywana. Inteligentne kontrakty mają różne zastosowania:
To, czy technologia blockchain może zrewolucjonizować zarządzanie umowami, zależy m.in. od tego, czy uda się usunąć dwie główne przeszkody. Po pierwsze należy ustalić, w jaki sposób dane mogą być traktowane poufnie w sieciach blockchain. Po drugie trzeba rozwiązać kwestię odpowiedzialności za naruszenie umów i brak płatności.
DAO
Dzięki wykorzystaniu blockchaina można odwzorować nawet szczególnie złożone struktury prawne i całe modele organizacyjne. Takie procesy są znane jako DAO (ang. Decentralised Autonomous Organisations, czyli zdecentralizowane organizacje autonomiczne). Termin ten pochodzi od projektu crowdfundingowego "The DAO", uruchomionego w maju 2016 roku w sieci blockchain Ethereum. To model biznesowy dla zdecentralizowanej i autonomicznej organizacji przedsiębiorstw komercyjnych i non-profit.
DAO jest jednym z największych projektów crowdfundingowych, z wolumenem finansowania wynoszącym 168 mln dolarów. W zależności od zainwestowanej kwoty, członkowie projektu otrzymywali prawo głosu przy podejmowaniu decyzji. Głosowanie odbywało się drogą elektroniczną i było zarządzane za pomocą tokenów na blockchainie. Inwestycji dokonano w kryptowalutę Ether. Projekt zakończył się niepowodzeniem, gdy hakerom udało się przechwycić około 50 milionów dolarów. Mimo to, sama idea DAO dała start dla nowych zastosowań.
Bitnation
Inne projekty blockchain idą o krok dalej w dążeniu do decentralizacji. Od 2015 roku istnieje projekt Bitnation – państwo bez granic i rządu centralnego. Tyle że w internecie. Wszystkie podstawowe potrzeby są zaspokajane przez prywatnych usługodawców w ramach gospodarki wolnorynkowej. W dłuższej perspektywie Bitnation chce stać się alternatywą dla tradycyjnych narodów.
Każdy obywatel Bitnation ma prawo do głosowania, zgłaszania pomysłów i ich promowania. Członkostwo jest niezależne od miejsca zamieszkania. Projekt blockchain zapewnia paszporty i umożliwia rejestrację w księdze wieczystej. W przyszłości powinno być również możliwe zawieranie małżeństw. W Bitnation obywatele mają możliwość przyłączenia się do różnych form rządu, z których każda rządzi się własnymi prawami.
Działania obywateli są przechowywane w zaszyfrowanych plikach tekstowych. Każdy mieszkaniec może być identyfikowany za pomocą indywidualnego kodu. Aplikacje są regulowane przez smart kontrakty, a płatności dokonuje się za pomocą Bitcoinów. Natomiast blockchain działa jako mechanizm kontrolny i rejestr.
Praktyczne zastosowania blockchainu można znaleźć w niemal każdej branży
W branży artystycznej i muzycznej technologia blockchain ma ogromny potencjał, zwłaszcza w obszarze praw autorskich. Sieć blockchain, która umożliwia artystom publiczne rejestrowanie własności intelektualnej, takiej jak dzieła sztuki lub wynalazki techniczne, oraz określenie warunków korzystania z niej sprawiłaby, że instytucje pośredniczące takie jak wytwórnie, agencje i krajowe organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi stałyby się zbędne. W ostatnich latach cyfryzacja wielokrotnie wywoływała emocje w przemyśle muzycznym.
Przykładowo kanadyjski startup Peertracks chce ponownie zrewolucjonizować rynek muzyczny i położyć kres chaosowi związanemu z prawami i licencjami. Problem jest następujący: utwór muzyczny, od momentu nagrania do sprzedaży, wiąże się z gęstą i złożoną siecią drugorzędnych podmiotów. Często różne osoby lub grupy są zainteresowane prawami do danego utworu lub posiadają część tych praw.
Kompozytorzy tworzą utwory muzyczne napisane przez autorów i wykonywane przez artystów. Wytwórnie organizują produkcję i ponoszą odpowiedzialność za reprodukcję komercyjną, w tym marketing, promocję i sprzedaż. Wszystkie te usługi są objęte prawem autorskim. Uczestnicy otrzymują udział w przychodach ze sprzedaży płyt, pobrań lub serwisów streamingowych.
Peertracks chce w przejrzysty sposób rozdzielać roszczenia wszystkich zaangażowanych stron i zarządzać wszystkimi płatnościami i ich warunkami za pomocą blockchaina. Podobną koncepcję oferuje berliński startup Ascribe skierowany do artystów, fotografów i projektantów, którzy chcą zabezpieczyć prawa autorskie do prac cyfrowych. Platforma internetowa proponuje twórcom możliwość rejestracji utworów i udzielania praw do ich wykorzystania. Korzystanie z zarejestrowanego utworu można śledzić za pomocą historii użytkownika.
Jeśli technologia blockchain rozpropaguje się w branży mediów, firmy działające w tym sektorze muszą przygotować się na zmianę strukturalną. Dotyczy to przede wszystkim roli grup medialnych jako centralnych dystrybutorów treści. Na myśl przychodzą platformy oparte na technologii blockchain, gdzie dochodzi do bezpośredniego spotkania twórców treści z konsumentami.
Przykładem takiej infrastruktury jest Civil - zdecentralizowany rynek treści medialnych. Użytkownicy platformy wybierają interesujące ich treści medialne i płacą autorowi bezpośrednio na blockchainie za pomocą tzw. tokenów CVL - kryptowaluty rynku treści. Również na rynku reklamowym blockchainy stanowią alternatywę dla pośrednictwa.
Technologia ta jest szczególnie interesująca w dziedzinie reklamy internetowej. Sieci reklamowe oparte na technologii blockchain, które umożliwiają bezpośrednią rezerwację powierzchni reklamowej u wydawców, mogą zminimalizować potrzebę korzystania z pośredników i sprawić, że rynek reklamowy stanie się bardziej przejrzysty i tańszy.
Innym obszarem zastosowania technologii blockchain jest handel licencjami między producentem a użytkownikiem. Istnieją firmy, które już korzystają z rozwiązania blockchain, aby nawiązać kontakt ze stacjami telewizyjnymi, portalami internetowymi lub dostawcami wideo na żądanie. Niemiecka organizacja Welt der Wunder, z pomocą szwajcarskiej firmy telekomunikacyjnej Swisscom, projektuje platformę opartą na technologii blockchain, za pomocą której licencje medialne mogą być przedmiotem międzynarodowego handlu przy użyciu kryptowaluty.
Moda to także ochrona praw do marki. Pionierem w tej dziedzinie jest niemiecki twórca Ethereum Fabian Vogelsteller i jego firma Lukso. Pierwszym zastosowaniem blockchain jest chip, który nadaje produktom luksusowym unikalny identyfikator. Produkty, które muszą być chronione przed podróbkami, można zarejestrować w łańcuchu bloków właśnie przy użyciu tego chipa. Obecnie większość marek luksusowych wykorzystuje kody QR do identyfikacji markowych produktów.
Z powodu niekompatybilnych i mało wydajnych systemów administracyjnych w sektorze opieki zdrowotnej co roku wydawane są miliardy. Abstrahując od aspektów ekonomicznych, chodzi też o dobro pacjentów i zapewnienie im najlepszej ochrony zdrowia. Technologia blockchain może w znacznym stopniu przyczynić się do uproszczenia zarządzania danymi w kontekście tej branży i takie projekty już są rozwijane.
Firma Philips, we współpracy z firmą Tierion zajmującą się technologią blockchain, opracowała koncepcję przechowywania danych pacjentów w rejestrze łańcuchu bloków. Grupa Hyperledger Healthcare (HLHC Working Group) pracuje również nad rozwiązaniem Hyperledger Blockchain Consortium, które ma ułatwić pacjentom udostępnianie ich danych stronom trzecim. Z kolei startup Beat pracuje nad zupełnie innym aspektem związanym ze zdrowiem. Firma chce połączyć rozproszone dane z sektora sportowego i zdrowotnego, aby ułatwić sportowcom pomiar ich własnych postępów. Jako pulę danych wykorzystuje się rozwiązanie blockchain.
Francuska firma ubezpieczeniowa Axa wprowadziła polisę o nazwie Fizzy za pośrednictwem blockchaina Ethereum. To ubezpieczenie podróżne, które ma na celu ochronę pasażerów, którzy ponieśli szkody ucierpieli z powodu opóźnień. Pasażer, który chce skorzystać z usługi, musi się tylko zarejestrować w systemie. Celem projektu jest zwiększenie przejrzystości zawierania umów i zaspokajania roszczeń w oparciu o blockchain.
W sektorze finansowym pośrednicy, tacy jak banki, dostawcy usług płatniczych i giełdy papierów wartościowych reagują na adopcję technologii blockchain, wprowadzając własne projekty. Branża ta jest szczególnie zainteresowana rozwiązaniami opartymi na blockchainie, które zwiększają efektywność transakcji, a tym samym obniżają koszty.
Jedną z firm, która dostrzegła potencjał technologii blockchain dla rynku finansowego, jest Visa. Dzięki swojej internetowej platformie blockchain Visa B2B Connect lider płatności chce sprawić, by bezpośrednie płatności między przedsiębiorstwami z różnych państw były bardziej wydajne, bezpieczne i przejrzyste. MasterCard, jej konkurent, również będzie w przyszłości korzystać z technologii blockchain - na początku 2018 r. firma opublikowała wniosek patentowy dotyczący blockchaina, który umożliwia klientom kart kredytowych bezpieczne otrzymywanie i przechowywanie informacji o ich tożsamości. Firma ma nadzieję, że wykorzystanie technologii blockchain poprawi ochronę danych klientów.
Blockchain i kryptowaluty umożliwiają również zarządzanie pozyskiwaniem funduszy dla firm rozpoczynających działalność. Udowadniają to Zoe Adamovicz i Marcin Rudolf ze swoim startupem Neufund założonym w 2017 r. Platforma ma na celu uproszczenie i przyspieszenie klasycznego pozyskiwania środków na kapitał venture.
Firma wierzy, że nawet startupy, które nie korzystają z blockchain lub kryptowalut, będą mogły uzyskać finansowanie dzięki tej technologii. Dość dynamicznie rozwija się też koncepcja tokenizacji jako formy pozyskiwania kapitału, gdzie inwestując w tokeny można zostać udziałowcem.
Projekty społeczne
Jednym z projektów społecznych opartych na technologii blockchain jest Światowy Program Żywnościowy ONZ (WFP). Prywatny blockchain opracowany przez firmę Datarella powinien zmniejszyć koszty związane z dystrybucją darowizn dla migrantów i zapobiec oszustwom przy dystrybucji. Każdy migrant otrzymuje budżet na żywność i identyfikuje się w supermarkecie na terenie obozu dla uchodźców za pomocą skanu tęczówki oka. Zakup jest realizowany za pośrednictwem konta blockchain, bez dodatkowych kosztów, w kryptowalucie Ethereum.